به گزارش قدس آنلاین، در دوران انقلاب اسلامی حرم مطهر، قطب اصلی مبارزات انقلابی مردم مشهد علیه رژیم پهلوی بود؛ به طوری که تظاهرات مردمی از هر نقطه شهر به حرم مطهر منتهی می‌شد و حوزه‌های علمیه، دانشگاه‌ها و مدارس، این مکان نورانی را به عنوان سنگر مبارزاتی خود برگزیده بودند.

یکپارچگی مردم مشهد با محوریت بارگاه مطهر ثامن الحجج(ع) و هدایت روحانیت مبارز، این شهر را به یکی از پایگاه‌های مذهبی و انقلابی ایران در دهه ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ مبدل کرد و درگیری‌های شدیدی را با رژیم پهلوی تا پیروزی انقلاب در ۲۲ بهمن سال ۱۳۵۷ رقم زد تا خاطره مبارزات این شهر در تاریخ انقلاب اسلامی ماندگار شود. در این گزارش تلاش شده به بخشی از مبارزات انقلابی مردم مشهد از پاییز ۵۷ تا پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی با تاکید بر نقش محوری و کانونی بارگاه نورانی امام هشتم(ع) در این رویداد تاریخ‌ساز پرداخته شود.

حمله ماموران رژیم پهلوی به حرم مطهر رضوی

آبان ۵۷ بسترساز حوادث مهمی در تاریخ مبازرات انقلابی مردم مشهد بود. در ۲۹ آبان این سال با حمله مأموران رژیم شاه به حرم مطهر رضوی یکی از دردناک‌ترین حوادث تاریخ انقلاب اسلامی به وقوع پیوست. عصر روز دوشنبه ۲۹ آبان۵۷ مجلس یادبودی برای طلبه شهید مجاهد «محمد نبی مبارز» از طرف همدرسانش در مدرسه علمیه عباسقلی خان با شکوه تمام برگزار شد، پس از پایان مجلس گروه زیادی از طبقات مختلف مردم مسلمان مشهد به داخل صحن عتیق(انقلاب) روی آورده و با تشکیل اجتماع به سخنرانی گویندگان مذهبی گوش فرا می‌دادند که ناگاه در جریان درگیری مردم با یک نفر از مأموران شناخته شده ساواک که قصد بر هم زدن مراسم را داشت، عده‌ای از مأموران که در غرفه فوقانی صحن کمین کرده بودند، با اسلحه کمری شروع به تیراندازی به سوی مردم کردند. در پی آن نیروهای نظامی رژیم شاه از طریق بست پایین خیابان، با تانک به نزدیک حریم رضوی آمدند و مردم را به رگبار بستند که در اثر این یورش دو نفر شهید و ده‌ها نفر از زائران و انقلابیون مجروح شدند. اما کار در اینجا پایان نگرفت و مأموران با چکمه به داخل رواق‌های هجوم بردند و در کنار ضریح مطهر حضرت رضا(ع) مردم را به گلوله بستند، و با پخش گاز اشک آور گروهی از مردم را به خاک و خون کشیدند.

این حرکت مأموران رژیم و هتک حرمت به حرم مطهر امام رضا(ع) از سوی مردم انقلابی و علما به شدت محکوم شد. امام خمینی(ره) از نوفل لوشاتو و دیگر آیات عظام ضمن تسلیت این واقعه دردناک روز پنجم آذر را در کشور عزای عمومی اعلام کردند. در پی این جنایت، روز سوم آذرماه، به مناسبت سومین روز شهادت شهدای حرم مطهر، جمعیتی انبوه از مردم مشهد در مقابل منزل آیت الله العظمی شیرازی و دیگر روحانیان مطرح شهر گرد آمدند که همگی این اجتماعات به هم پیوستند و پس از طی خیابان‌های مشهد در حرم مطهر تجمع کردند. شعارهای اصلی بر محورهای استقلال، بازگشت امام خمینی(ره) به وطن، حکومت اسلامی و تداوم مبارزه استوار بود. مرحوم آیت الله واعظ طبسی و شهید هاشمی نژاد نیز از سخنرانان این مراسم بودند.

تاسوعا و عاشورای سال ۵۷ در حرم رضوی

از ابتدای ماه محرم در سال ۵۷، علما و روحانیون مشهد تلاش کردند تا از ایام سوگواری سالار شهیدان حداکثر بهره‌برداری را بکنند. روز تاسوعا راهپیمایی عظیم و باشکوهی در مشهد برگزار شد. در پایان این تظاهرات در فلکه حضرت، قطعنامه‌ای ۱۰ ماده‌ای مبنی بر سرنگونی حکومت شاهنشاهی و برقراری جمهوری اسلامی به رهبری امام خمینی(ره) قرائت شد. در آن روز مردم به سوی میدان شاه و میدان تقی آباد و بیمارستان شهرضا رفتند و مجسمه‌های شاه را پایین کشیدند و عکس‌های شاه در صحن حرم مطهر رضوی پاره شد. یکی دیگر از حرکت‌های انقلابی این روز، ایراد خطبه شب عاشورا و سخنرانی تاریخی آیت‌الله عظما خامنه‌ای در حرم مطهر بود. از دیرباز، خطبه خوانی یکی از مراسم رسمی در حرم مطهر رضوی به شمار می‌آید که در شب عاشورا به نام امام حسین(ع) و در شب آخر ماه صفر برای امام رضا(ع) به جای آورده می‌شود. در ادوار قبل، این خطبه به نام شخص شاه خوانده می‌شد و با متنی درباره امام حسین(ع) یا امام رضا(ع) ادامه می‌یافت. درخطبه شب عاشورای حرم در سال۵۷، آیت الله خامنه‌ای، امام رضا(ع) را مخاطب قراد داد و فرمودند: «یابن رسول الله! از شما معذرت می‌خواهم که طاغوتیان هر ساله مراسم امشب را در کنار تو بر پا می‌کردند، در حالی که نه به تو ایمان داشتند و نه به جدت حسین(ع). ما خراسانی‌ها فقط نظاره‌گر آنها بودیم. نه چاره‌ای داشتیم و نه توانی. ساکت بودیم.» سپس روی به فرماندار نظامی مشهد و استاندار کردند و گفتند: «نکته‌ای را از تاریخ انقلاب فرانسه به شما یادآوری می‌کنم. حاکمان فرانسه در آن زمان انتظار سقوط حکومتشان را نداشتند. ۲۰ روز پیش از پیروزی انقلاب فرانسه خیرخواهان، حاکمان را به تسلیم در برابر اراده ملت فراخواندند، اما آنان بر لجاجت و تکبر خود پافشاری کردند. انقلاب برخلاف میل حاکمان پیروز شد. اینک یکی دو ماه بیشتر به پیروزی ما نمانده است. شما را نصیحت می‌کنم و می‌گویم با مردم به نیکی رفتار کنید». به موازات آن اسم شاه هم از روی کاشی‌ها و ستون‌های یادبود حرم مطهر پاک شد.

در روز عاشورا اقشار مختلف مردم مشهد تظاهرات باشکوهی برگزار کردند. سپس در فلکه حضرت روی زمین نشستند. در این اجتماع آیت‌الله سید علی خامنه‌ای و شهید هاشمی نژاد برای مردم سخنرانی کردند. قطعنامه‌ تاسوعا از نو قرائت شد و مردم با صدای «صحیح است» مواد آن را دوباره تأیید کردند. هیئت‌های عزاداری پس از پایان مراسم به سمت حرم مطهر حرکت کردند و کنار مضجع مطهر ثامن‌الحجج(ع) به عزاداری پرداختند.

تظاهرات مردم مشهد در دی ماه۵۷

مردم مشهد از ابتدای دی ماه ۵۷ با توجه به ضعف آشکار رژیم و نیز در پاسخ به دعوت روحانیت مبارز مشهد مبارزات خود علیه رژیم پهلوی را شدت بخشیدند. دوم دی‌ماه مردم تظاهرات گسترده‌ای داشتند که با تیراندازی ماموران رژیم منجر به شهادت تعدادی از هموطنان شد. امام خمینی‌(ره) در پیامی‌ به ملت ایران به مناسبت کشتار بی‌رحمانه مردم قم، چهلمین روز شهادت مردم در صحن مطهر امام رضا(ع) و هفتمین روز شهادت مردم در مشهد و دیگر شهرستان‌های ایران، روز نهم دی‌ماه را روز عزای عمومی ‌اعلام کردند. روز ۹ دی‌ماه مردم مشهد تظاهرات باشکوهی را برگزار کردند. این راهپیمایی بر خلاف روزهای پیشین، از حرم مطهر رضوی آغاز شد.‌ در این بین اگرچه گروهی از فرماندهان و سربازان تحت امر شاه عده‌ای از مردم را شهید و مجروح کردند، اما با توجه به اینکه امام خمینی‌(ره) دستور فرار سربازان را از پادگان‌ها داده بودند، عناصر انقلابی در بدنه ارتش، از فرصت پیش آمده بهره جستند و به مردم پیوستند. راهپیمایی مردم مشهد در روز دهم دی ماه ۵۷ هم ادامه یافت. نیروهای نظامی‌رژیم شاه در این روز، علاوه بر اینکه مردم مشهد را هدف گلوله و رگبار سلاح‌های سبک و سنگین خویش قرار دادند، گروه زیادی را هم بازداشت کردند. یازدهم دی ماه مراسم بزرگداشتی برای شهدای دهم دی در مسجد گوهرشاد برگزار شد. روز دوازدهم دی ماه، شهید هاشمی نژاد در مسجد گوهرشاد سخنرانی طرح عدم رسمیت نخست وزیری بختیار و اعلام نخست وزیری بازرگان از سوی امام راحل(ع) را مطرح کرد. در روز هفدهم دی ماه، زنان مشهد تا گوهرشاد تظاهرات باشکوهی را برگزار کردند. در روز بیست و ششم دی ماه ۵۷ نیز بازاریان مشهد در اعتراض به اقدامات رژیم در حرم مطهر رضوی تحصن کردند.

تحصن مردم و روحانیان در حرم مطهر رضوی

در بهمن ماه ۵۷ و آستانه ورود امام خمینی(ره) از پاریس به ایران، جامعه روحانیت مبارز مشهد، در اعتراض به ممانعت دولت بختیار از بازگشت امام خمینی(ره) به میهن، در حرم مطهر تحصن کرده و در تاریخ یازدهم بهمن، بیانیه خود درباره ادامه اعتصاب را منتشر کردند. محل تحصن تالار تشریفات و دارالزهد مبارکه بود. به تدریج اقشار مختلف مردم همراه با دسته گل‌ها و پلاکاردهایی وارد حرم مطهر شده و همبستگی خود را با متحصنین اعلام کردند.

مرحوم آیت‏الله ‏العظمی شیرازی پس از اقامه نماز مغرب و عشاء دقایقی را در میان متحصنان گذراند و پس از تماس با پاریس توسط حجت ‏الاسلام‏ هاشمی‏نژاد اعلام داشت: «بنابر آخرین خبر آیت‏الله خمینی(ره) ساعت ۵/۱ بامداد صبح پنجشنبه به سوی تهران پرواز می‌کند. پس از مذاکره با سایر روحانیان متحصن قرار شد تا ورود معظم له به فرودگاه مهرآباد تحصن ادامه خواهد داشت.»

جشن پیروزی انقلاب در حرم مطهر

مردم مشهد جشن ورود امام در ۱۲ بهمن ماه را نیز در حرم مطهر برگزار کردند؛ در این روز از مقابل مدرسه نواب تا صحن امام خمینی(ره) در حرم مطهر رضوی بین مردم نقل و شیرینی توزیع شد. تحصن علما در صحن حرم مطهر نیز با شعار «صل علی محمد، رهبر ماخوش آمد» پایان یافت.

در روز هجدهم بهمن ۵۷ تظاهرات مردم مشهد در حمایت از حکومت اسلامی از مقابل مسجد کرامت و چهارراه شهدا به سوی خیابان امام خمینی(ره) انجام گرفت و به موازات آن بانوان در مسجد گوهرشاد و صحن موزه حرم مطهر رضوی تجمع کردند. در روز نوزدهم بهمن ماه ۵۷ نیز تظاهرات مردم از مسجد کرامت آغاز شد و در حالی که عکس‌هایی از امام خمینی(ره) در دست داشتند، در مسیرهای منتهی به حرم مطهر رضوی به حرکت درآمدند و در میدان امام رضا(ع) قطعنامه این تظاهرات توسط مرحوم آیت الله واعظ طبسی قرائت شد. بیستم بهمن ماه ۵۷، مجلس یادبود ۴۰ تن از شهدای واقعه ۹ و ۱۰ دی ماه سال ۱۳۵۷ در مسجد گوهرشاد حرم مطهر رضوی با حضور پرشور مردم برگزار شد.

روز ۲۲ بهمن ۵۷ مبارزات مردم ایران به ثمر نشست و انقلاب اسلامی به پیروزی رسید. مردم سراسر ایران به خیابان‌ها آمدند و فریاد پیروزی سردادند. مردم مشهد نیز پس از راهپیمایی باشکوه در خیابان‌های این شهر برای ابراز ارادت به ولی نعمت خود، به آستان ملکوتی ثامن الحجج(ع) مشرف شدند و این پیروزی باشکوه را جشن گرفتند.

منبع: آستان نیوز